Gas wordt maatwerk

De energie- en gaswereld blijft volop in beweging. Op internationaal maar zeker ook nationaal niveau wordt vanwege het klimaatvraagstuk hard gewerkt aan een klimaatneutrale energievoorziening. Het gaat om een complex probleem met veel keuzemogelijkheden en grote financiële consequenties. De eerste meters zijn gemaakt: autoriteiten namen en nemen maatregelen die broeikasgasemissies, in het bijzonder CO₂-emissies, substantieel en structureel moeten verminderen. Bedrijven, vaak geholpen door overheden, investeren in duurzame alternatieven voor fossiele bronnen. Er verrijzen steeds grotere windmolenparken; menigeen laat zonnepanelen op zijn dak leggen; de belangstelling voor duurzame projecten neemt toe; wetenschappelijke instituten onderzoeken de mogelijkheden van technologische innovaties; maatschappelijk wordt volop gediscussieerd over een snellere transitie naar een volledig klimaatneutrale energiehuishouding. In Nederland wordt dit debat en het gevoel van urgentie versterkt door aardbevingen als gevolg van de gaswinning uit het Groningenveld.

Een formidabele uitdaging ligt vóór ons. Aan de ene kant moet het huidige energiesysteem, waarin GasTerra als groot gashandelsbedrijf een belangrijke rol speelt, goed blijven werken. Aan de andere kant hebben we een rol bij het verantwoord uitvoeren van de energietransitie. Of dit zal lukken, hangt niet in de laatste plaats af van de vraag of voldoende draagvlak kan worden verworven voor de soms ingrijpende maatregelen. De transitie zal immers lange tijd in beslag nemen en veel vragen van burgers en bedrijven. Of het nu om gaswinning, het bouwen van windmolenparken of het verhogen van de energierekening gaat, draagvlak is niet vanzelfsprekend.

Wat betekent dit alles voor de positie van gas in de energiemix en voor GasTerra?

Om met het laatste te beginnen: voorlopig minder dan men misschien zou verwachten. Hoewel het aandeel aardgas in de energievoorziening uiteindelijke fors zal verminderen voorziet het nu nog steeds in de warmtebehoefte van het overgrote deel van de Nederlandse en een aanzienlijk deel van de Europese energiemarkt en zal dat naar verwachting nog geruime tijd blijven doen. Ook in de Europese industrie vervult gas een belangrijke rol. GasTerra’s bedrijfsmodel is daarom niet veranderd. We kopen gas van producenten en verkopen het aan marktpartijen zoals energiebedrijven en industriële ondernemingen. Door het verrichten van aanvullende diensten aan de klant voegen we zoveel mogelijk waarde aan ons product toe

Dit betekent uiteraard niet dat de externe maatschappelijke ontwikkelingen geen invloed hebben op GasTerra’s strategie. We dragen zowel materieel als immaterieel bij aan de energietransitie door kennisinstellingen te steunen, projecten te financieren, groen gas te vermarkten en actief deel te nemen aan het maatschappelijk debat over dit thema.

De aardbevingen in Groningen vroegen en vragen nog steeds nadrukkelijk om aandacht. Daar hebben de getroffen Groningers recht op. Een veilige gaswinning en herstel van de aangerichte schade moeten daarom topprioriteit blijven. Daarnaast dient de leveringszekerheid van de miljoenen huishoudens die afhankelijk zijn van het Groningengas, te worden gewaarborgd.

Klimaatverandering en het veiligheidsvraagstuk hebben gas in Nederland een imagoprobleem bezorgd. Fossiele brandstoffen, dus ook aardgas, zijn nu eenmaal onderdeel van het probleem. Tegelijkertijd heeft gas ook alles in zich om deel van de oplossing te zijn. Ons product speelt in de energietransitie een onmisbare rol. Met het concept Gas-op-Maat slaat de gassector een brug tussen de vereiste CO₂-reductie en verduurzaming en de noodzakelijke voorzieningszekerheid en kosteneffectiviteit van maatregelen. Deze strategie, die we als gassector hebben ontwikkeld, komt er in het kort op neer dat aardgas in de energietransitie alleen daar wordt ingezet waar duurzame alternatieven zoals wind en zon om wat voor reden dan ook minder aantrekkelijk of niet mogelijk zijn. We kunnen zoals gezegd nu en in de nabije toekomst niet zonder gas; met name hernieuwbaar gas zal ook in een klimaatneutrale energiehuishouding een waardevolle bijdrage aan de energievoorziening  kunnen leveren. In bijzondere gevallen zijn combinaties van gas en duurzame bronnen de beste oplossing. Tegelijkertijd kan groen gas zorgen voor emissiereducties in andere lastig te verduurzamen sectoren. Met andere woorden: gas wordt maatwerk.

Tot slot de resultaten van GasTerra. Zowel het verkoopvolume als de prijzen waren lager dan in de vorige verslagperiode. De hoeveelheid verkocht gas verminderde tot 63,9 miljard kubieke meter (2015: 70,3 miljard kubieke meter), de gemiddelde prijs tot 15,3 cent per kubieke meter (2015: 20,8 cent per kubieke meter). De omzet kwam daardoor uit op 9,9 miljard euro (2015: 14,7 miljard euro). De opbrengstvermindering is vooral veroorzaakt door de daling van de gasprijs. GasTerra heeft daar geen invloed op. Maar op alle gebieden waar GasTerra wel het verschil kan maken, heeft het zich van zijn beste kant laten zien: beheersen en optimaliseren van onze portfolio, waarde van toegevoegde diensten maximaliseren, heronderhandelen van contracten en beheersen van ons budget. Ik ben ervan overtuigd dat dit in 2017 niet zal veranderen.

Ik wil dit voorwoord niet besluiten zonder mijn voorganger Gertjan Lankhorst te bedanken. Tien jaar lang stond hij aan het roer van GasTerra, een periode waarin vele successen zijn geboekt, maar ook stevige maatregelen moesten worden genomen om onze organisatie aan te passen aan de gewijzigde omstandigheden. Hij heeft aan dit proces gewetensvol en succesvol leiding gegeven, zodat hij trots kan omzien naar een slagvaardig bedrijf dat klaar is voor de toekomst. 

Robert van Rede
Interim CEO

GasTerra B.V. is een internationaal opererende handelsonderneming in aardgas en is gevestigd aan de Stationsweg 1 in Groningen. De onderneming is werkzaam op de Europese energiemarkt en heeft een belangrijk aandeel in de Nederlandse gasvoorziening. We bieden tevens diensten aan die gerelateerd zijn aan de gashandel. De onderneming heeft meer dan 50 jaar ervaring in de in- en verkoop van aardgas.

Missie

De missie van GasTerra is het maximaliseren van de waarde van het Nederlandse aardgas. We vervullen een publieke taak met betrekking tot de uitvoering van het kleineveldenbeleid van de Nederlandse overheid. Dit beleid beoogt de productie van aardgas uit de Nederlandse kleine velden te bevorderen.

Visie

We hechten groot belang aan verduurzaming van de energievoorziening en initiëren projecten in dit kader. Gas blijft in deze energietransitie onmisbaar als we zowel de energievoorziening veilig willen stellen, als de emissie van CO₂ willen verminderen. Hoewel het aandeel van aardgas in de totale energievoorziening de komende decennia zal afnemen, kan Nederland nog lang een belangrijk aardgasproducerend land blijven. GasTerra streeft ernaar de verduurzaming verantwoord – dat wil zeggen met oog voor economische en ecologische belangen – te laten verlopen. We laten ons hierbij leiden door de grondslagen van maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO). De drie grondbeginselen van MVO - People, Planet, Profit - hebben we vertaald in drie eigen doelgebieden: Gas, Groen en Groningen. Daarbij staat Gas voor de bedrijfsresultaten, Groen voor de ambitie een verantwoorde energietransitie tot stand te brengen en Groningen voor de gemeenschap waar we deel van uitmaken. Klantgericht, resultaatgericht en verbetergericht zijn de drie kernwaarden van GasTerra. Het zijn deze begrippen die de medewerkers van GasTerra als uitgangspunt nemen voor hun handelen. Daarbij wordt gewerkt conform een gedragscode, waarin integriteit en respect de leidraad vormen. We streven naar bestendige relaties met marktpartijen en naar overeenkomsten waarin de waarde van het aardgas en de bijgeleverde diensten tot uiting komen.

Strategie

De economische waarde en het maatschappelijk belang van gas bepalen GasTerra’s rol bij de benutting van de binnenlandse gasvoorraad en de Nederlandse en Europese energievoorziening. GasTerra maximaliseert de waarde van zijn product door vier doelen na te streven:

• Anticiperen: we anticiperen op een veranderende omgeving en luisteren naar onze stakeholders, zodat kansen en bedreigingen geïdentificeerd zijn en GasTerra ook in de toekomst aan zijn missie van waardemaximalisatie kan voldoen.
• Volume: we streven naar het geheel verkopen van het aan GasTerra aangeboden volume aan gas.
• Prijs: we streven naar het realiseren van een marktconforme prijs met een zo hoog mogelijke marge voor de gehele portfolio.
• Kosten: we zorgen voor een juiste balans tussen kosten enerzijds en waarde en zorgvuldigheid anderzijds.

De onderneming benut haar positie in de Europese markt optimaal, met name in de marktsegmenten waar de vraag naar aardgas gepaard gaat met de vraag naar aanvullende diensten. Daarbij wordt gebruik gemaakt van gas en flexibiliteit uit Nederlandse bronnen en gasopslagen. Gas uit andere dan Nederlandse bronnen wordt ingekocht als dat past in de algehele aanbod- en vraagportfolio. GasTerra ontwikkelt als exponent van een vrije energiemarkt voortdurend nieuwe producten en diensten. We willen in dit kader een betrouwbare en concurrerende gasleverancier voor onze klanten zijn en een bijdrage leveren aan het versterken van de positie van gas in de energiemix en daarmee de verduurzaming ondersteunen.

Het bestuur van GasTerra bestaat uit één statutair directeur, benoemd op voordracht van de Raad van Commissarissen met goedkeuring van de minister van Economische Zaken. De statutair directeur is voor onbepaalde tijd aangesteld. Naast de statutair directeur bestaat de directie uit drie directeuren/algemeen procuratiehouders: de financieel directeur, de commercieel directeur en de directeur portfolio. Daarnaast zijn drie stafhoofden aangesteld voor juridische zaken, personeel & organisatie en communicatie & public affairs.

Per 1 januari 2017 heeft de heer Lankhorst zijn functie als CEO van GasTerra neergelegd. Hij zet zijn loopbaan voort bij de Vereniging voor Energie, Milieu en Water (VEMW). In afwachting van de benoeming van de nieuwe hoofddirecteur/CEO is de heer Van Rede benoemd tot waarnemer.

*De heer ir. A.E.M. Broenink vervulde tot medio januari 2016 de functie Directeur Portfolio. Tot de benoeming van de heer Van Koten heeft de heer Lankhorst zijn taken waargenomen.

Stafhoofden

A.J.P. Buijs, Manager Communicatie & Public Affairs
drs. B.A. Westmaas, Manager Personeel & Organisatie
mr. H.J. van Zijll de Jong, Manager Juridische Zaken, Regulering en Secretariaat

Samenstelling Raad van Commissarissen

De Raad van Commissarissen houdt toezicht op het beleid van de directie en op de algemene gang van zaken bij GasTerra. De Raad van Commissarissen bestaat uit acht leden waarvan één lid wordt benoemd door de minister van Economische Zaken. De Raad benoemt uit zijn midden een voorzitter; de minister van Economische Zaken moet deze benoeming goedkeuren.

De Raad van Commissarissen wijst uit zijn midden een College van Gedelegeerde Commissarissen aan, dat uit vijf leden bestaat, waarvan één lid een door de minister van Economische Zaken benoemde commissaris is. De Raad kan zijn bevoegdheden delegeren aan het College, voor zover deze delegatie geen inbreuk maakt op de taken en bevoegdheden van de Raad van Commissarissen.

Statutair is bepaald dat jaarlijks in de Algemene Vergadering van Aandeelhouders, twee leden van de Raad van Commissarissen aftreden volgens een door loting vast te stellen rooster. De raadsleden die aftreden zijn terstond herkiesbaar of herbenoembaar. Opvolgende leden van de Raad van Commissarissen nemen op het rooster de plaats van hun voorgangers in.

Per 1 januari 2016 is de heer drs. D.A. Benschop teruggetreden als commissaris en als lid van het College van Gedelegeerde Commissarissen. Hij werd opgevolgd door mevrouw ir. J.M.W.E. van Loon.

De in 2013 ontstane vacature in de bezetting van de Raad is per 15 februari 2016 ingevuld door de benoeming van de heer mr. drs. T.W. Langejan.

Per 1 maart 2016 is de heer ir. J.W. van Hoogstraten, de heer ir. T.W. Starink opgevolgd als commissaris en als lid van het College van Gedelegeerde Commissarissen.

Per 1 april 2016 is de heer ir. P. Dekker teruggetreden als commissaris en werd hij opgevolgd door de heer drs. R.G. de Jongh.

Per 1 juli 2016 is de heer drs. M.E.P. Dierikx teruggetreden als commissaris en als lid van het College van Gedelegeerde Commissarissen. Hij werd opgevolgd door mevrouw drs. B.E. Westgren.

Per 1 augustus 2016 is de heer ir. J.M. Van Roost teruggetreden als commissaris en als lid van het College van Gedelegeerde Commissarissen. Hij werd opgevolgd door de heer drs. R.M. de Jong.

Per 15 september 2016 is mevrouw drs. B.E. Westgren teruggetreden als commissaris en als lid van het College van Gedelegeerde Commissarissen. Zij werd opgevolgd door de heer mr. A.F. Gaastra.

De Raad dankt alle teruggetreden leden van de Raad en het College voor hun inzet voor de onderneming.

Vergaderingen

De Raad (met inbegrip van het College van Gedelegeerde Commissarissen) kwam 13 maal in vergadering bijeen in aanwezigheid van de directie. Afgezien van twee vergaderingen waren hierbij alle leden aanwezig. Bij twee vergaderingen was tevens de Audit Commissie (AC) vertegenwoordigd in de persoon van de voorzitter. De externe accountant was op uitnodiging van de Raad aanwezig in de vergadering waarin de jaarstukken over 2015 werden behandeld en goedgekeurd.

Strategie en doelstellingen

Met de directie is gesproken over de strategie van de onderneming en de vertaling daarvan naar de doelstellingen voor de komende jaren. De waardemaximalisatie van het Nederlands gas blijft hierin voorop staan. De strategie is enkel op kleine onderdelen aangepast. Tevens is besproken in hoeverre de doelstellingen voor het jaar 2016 zijn gerealiseerd en zijn de doelstellingen voor 2017 vastgesteld. GasTerra draagt actief uit dat aardgas een belangrijke rol speelt in de transitie naar een volledig duurzame energievoorziening. 

De sinds begin 2014 genomen besluiten van de minister van Economische Zaken betreffende de inzetbaarheid van het Groningenveld, als gevolg van de ontwikkelingen in het Groningen aardbevingendossier, hadden geen directe impact op GasTerra’s missie en strategie, maar hebben wel in sterke mate de wijze beïnvloed waarop het bedrijf zijn strategie kan uitvoeren. Dit onderwerp was een belangrijk aandachtspunt in de vergaderingen van de Raad en het College van Gedelegeerde Commissarissen.

In het kalenderjaar 2016 had GasTerra te maken met de voor het gasjaar 2015/2016 vastgestelde maximumproductie uit het Groningenveld van 27 mrd m³. Voor het gasjaar 2016/2017 bedraagt het productiemaximum 24 mrd m³. In het kader van de leveringszekerheid is in de betrokken productiebesluiten ruimte gecreëerd voor een hoger plafond als er sprake is van een kouder dan gemiddeld gasjaar. Ook bij bepaalde technische beperkingen in de installaties van Gasunie Transport Services (GTS) kan – op verzoek van GTS - extra productie nodig zijn. Naast de geldende productielimieten zijn er ook randvoorwaarden betreffende de verdeling van de productie over de delen van het Groningenveld, alsmede ten aanzien van de grootte van de fluctuaties van maand tot maand binnen het gasjaar. NAM dient te voldoen aan deze voorschriften. GasTerra levert een belangrijke bijdrage aan het ontwikkelen van de hiervoor benodigde planningssystematiek, alsmede aan de dagelijkse uitvoering.

In 2016 is goede voortgang gemaakt om de doelen die zijn geformuleerd binnen het reorganisatieproject GasTerra 2018 te realiseren. De aanpak en resultaten van dit project zijn op gezette tijden met de Raad besproken.

Risicobeheersing

De Raad heeft in 2016 de risico’s besproken die verbonden zijn aan de bedrijfsactiviteiten. In dat kader kwam de beoordeling door het bestuur van de opzet en werking van de interne risicobeheersing- en controlesystemen aan de orde, zowel door de bespreking van het document of representation als door een presentatie over deze systemen. Ook is aandacht besteed aan de management letter van de externe accountant en is stilgestaan bij de voor GasTerra relevante maatschappelijke aspecten. De Raad concludeert dat GasTerra een stevig control framework heeft, dat effectief functioneert en voortdurend verder wordt verbeterd.

Personele aangelegenheden

De heer Lankhorst heeft zijn functie als CEO per 1 januari 2017 neergelegd. Hij vervulde deze functie sinds 1 september 2006. Wij spreken onze dank uit voor de uitstekende wijze waarop hij in deze periode leiding heeft gegeven aan de onderneming, alsmede voor de zeer goede samenwerking met de Raad en het College. De Raad wenst hem veel succes in het verdere verloop van zijn loopbaan.

Met ingang van 1 januari 2017 is de heer Van Rede door het College van Gedelegeerde Commissarissen benoemd tot interim CEO. De procedure voor de opvolging van de heer Lankhorst is in gang gezet.

De Raad van Commissarissen bespreekt jaarlijks met de directie het binnen de organisatie aanwezige opvolgingspotentieel voor invulling van managementfuncties. Hij keurt het beloningsbeleid goed door een cao-mandaat te verlenen.

De Raad wordt, indien nodig, betrokken bij mutaties van nevenfuncties van directieleden van GasTerra en bespreekt eenmaal per jaar het complete overzicht van deze nevenfuncties. Ook het overzicht van nevenwerkzaamheden van leden van de Raad passeert jaarlijks de revue.

Audit Commissie

De Raad van Commissarissen heeft een Audit Commissie ingesteld. Deze commissie houdt toezicht op de werking van de interne risicobeheersings- en controlesystemen, alle financiële aangelegenheden, de relatie met de externe accountant en de toepassing van de informatie- en communicatietechnologie. De Audit Commissie heeft in één van de raadsvergaderingen verantwoording afgelegd omtrent de uitgevoerde werkzaamheden.

De Audit Commissie is gedurende het verslagjaar vier keer bijeengekomen.

Per 1 maart 2016 is drs. B.E. Westgren als lid van de Audit Commissie opgevolgd door mr. drs. T.W. Langejan. De samenstelling van de Commissie is ultimo 2016 als volgt:

drs. A.J. Boekelman (Voorzitter)
drs. T.P.K. Huysinga
drs. A.J. van der Linden
mr. drs. T.W. Langejan

Zelfevaluatie

De Raad van Commissarissen heeft in 2015 zijn eigen functioneren besproken en er gedurende 2016 op toegezien dat de hierbij vastgestelde aanbevelingen werden uitgevoerd. Inmiddels zijn al deze aanbevelingen opgevolgd.

Contacten met de medewerkers

De Raad heeft zich in informele gesprekken met medewerkers op de hoogte gesteld van de gang van zaken in de onderneming. De Raad vergadert, uitzonderingen daargelaten, altijd in het gebouw van de onderneming. Leden van de Raad hebben in 2016 tweemaal een overlegvergadering van de bestuurder met de ondernemingsraad bijgewoond. Hierbij stond onder andere het onderwerp 'GasTerra 2018' op de agenda.

Jaarrekening

Het advies van de Raad van Commissarissen aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders, te houden op 16 februari 2017 te Groningen, luidt als volgt:

Wij hebben kennis genomen van de door de interim CEO conform artikel 23 van de Statuten opgemaakte Jaarrekening 2016. Wij kunnen ons met deze jaarrekening verenigen en adviseren:

• de netto winst over 2016 ad € 36 miljoen geheel te bestemmen voor uitkering aan aandeelhouders;
• de jaarrekening 2016 ongewijzigd vast te stellen.

De Raad van Commissarissen stelt het op prijs zijn waardering uit te drukken voor de in 2016 geleverde prestaties en is erkentelijk voor de wijze waarop directie en medewerkers zich in het boekjaar hebben ingezet voor de doelstellingen van de onderneming en voor de resultaten die zijn behaald. De Raad wenst allen die bij GasTerra werkzaam zijn succes bij het behalen van de doelstellingen voor 2017.

De Raad van Commissarissen, 

mr. drs. C.W.M. Dessens, Voorzitter

mr. A.F. Gaastra

ir. J.W. van Hoogstraten

drs. R.M. de Jong

drs. R.G. de Jongh

mr. drs. T.W. Langejan

ir. J.M.W.E. van Loon

ir. F.A.E. Schittecatte

GasTerra B.V. is een besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid met statutaire zetel in Groningen. De onderneming is op 1 juli 2005 opgericht toen de N.V. Nederlandse Gasunie juridisch gesplitst werd in een transportbedrijf en een handelsonderneming. Daarbij bleven de gasinfrastructuur (de gasleidingen) en alle aan gastransport gerelateerde activiteiten achter bij Gasunie, terwijl het nieuwgevormde GasTerra alle gashandelsactiviteiten voortzette.

Het maatschappelijk aandelenkapitaal van GasTerra B.V. bedraagt 180 miljoen euro, verdeeld in 40.000 aandelen van elk 4.500 euro. Alle aandelen zijn geplaatst, volgestort, op naam gesteld en kunnen alleen worden overgedragen met unanieme goedkeuring van de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. De aandelen worden gehouden door de Staat (10 procent), EBN B.V. (40 procent), Shell Nederland B.V. (25 procent) en Esso Nederland B.V. (25 procent). Er worden geen certificaten op aandelen uitgegeven.   

GasTerra is geen beursgenoteerde vennootschap, waardoor de Corporate Governance Code niet van toepassing is op de organisatie. GasTerra richt zich echter waar mogelijk en relevant naar principes van de Code en neemt de best practice-bepalingen daarbij als leidraad. In dit hoofdstuk rapporteren wij over de passende principes van de Code.

Ten aanzien van de principes en bepalingen die onder taak en werkwijze van het bestuur zijn opgenomen, geldt dat deze in hoofdzaak worden toegepast. Het instrumentarium dat het bestuur daarvoor hanteert, bestaat met name uit het jaarlijkse activiteitenplan, de begroting, maand- en kwartaalrapportages en de op de organisatie toegesneden Business Risico Analyse (BRA). Hierin staat onder meer de opzet en werking van het risicomanagement bij GasTerra beschreven (zie ook de risicoparagraaf, waarin een beschrijving van de belangrijkste risico's is opgenomen). Het risicomanagement is neergelegd bij het lijnmanagement. Over de uitvoering wordt gerapporteerd aan de Directie. Via de BRA rapporteert de directie minstens één maal per jaar aan de Audit Commissie. De externe accountant toetst de werking van dit systeem voor zover relevant in het kader van de controle van de jaarrekening.

Het bestuur van GasTerra bestaat formeel uit één statutair directeur (= hoofddirecteur/CEO), benoemd op voordracht van de Raad van Commissarissen, goedgekeurd door de minister van Economische Zaken. De statutair directeur is voor onbepaalde tijd aangesteld. Naast de statutair directeur bestaat de directie uit drie directeuren/algemeen procuratiehouders: de financieel directeur, de commercieel directeur en de directeur portfolio. In verband met het vertrek van de huidige statutair directeur heeft het College van Gedelegeerde Commissarissen een waarnemend statutair directeur aangesteld.

De bezoldiging van de statutair directeur wordt vastgesteld door de Raad van Commissarissen en kent naast een vaste beloning ook een variabel deel dat afhankelijk is van de financiële en niet-financiële prestaties van de organisatie. De Raad van Commissarissen beslist of en tot welk bedrag de statutair directeur voor een variabele beloning in aanmerking komt. De omvang van de variabele vergoeding bedraagt maximaal 30 procent van het vaste salaris. Gelet op het overheidsbeleid ten aanzien van staatsdeelnemingen is besloten dat de uit te keren variabele beloning in 2016 maximaal 20 procent van het vaste salaris zal bedragen. De hoogte van de bezoldiging van de statutair directeur staat in de jaarrekening vermeld. Ten aanzien van de statutair directeur worden de bepalingen met betrekking tot het maximaal aantal toegestane commissariaten uit de Wet Bestuur en Toezicht nageleefd.

Toezicht op het bestuur van GasTerra wordt uitgeoefend door de Raad van Commissarissen. De Raad van Commissarissen bestaat uit acht personen. Eén lid is rechtstreeks benoemd door de minister van Economische Zaken, de overige leden zijn door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders benoemd op voordracht van de individuele aandeelhouders. Het aantal commissariaten van één persoon is zodanig beperkt dat een goede taakvervulling gewaarborgd is. De Raad heeft zijn eigen secretaris aangesteld, die waar nodig ondersteund wordt door de secretaris van de vennootschap.

De taak en werkwijze van de Raad van Commissarissen zijn conform de Code vastgelegd in een eigen reglement. In het jaarverslag verschijnt standaard een bericht van de Raad van Commissarissen. Een (verkorte) profielschets van de leden van de Raad is in het jaarverslag opgenomen. De bepalingen inzake het toezicht van de Raad op het bestuur worden geëffectueerd in de reguliere raadsvergaderingen. Verder bespreekt de Raad minstens eenmaal per jaar buiten aanwezigheid van de directie zowel zijn eigen functioneren (en gewenste competenties) als dat van de individuele commissarissen en de directie.

Statutair is bepaald dat belangrijke beslissingen van GasTerra moeten worden goedgekeurd door de Raad van Commissarissen of door het College van Gedelegeerde Commissarissen. Het College van Gedelegeerde Commissarissen is een statutair orgaan van de vennootschap. Dit College wordt door de Raad van Commissarissen uit zijn midden aangewezen en bestaat uit vijf commissarissen, waaronder de commissaris die door de minister van Economische Zaken is benoemd.

De Raad van Commissarissen heeft een Audit Commissie ingesteld. De Audit Commissie is een niet-statutair orgaan dat bestaat uit vier door de Raad van Commissarissen benoemde leden. De Raad, respectievelijk het College van Gedelegeerde Commissarissen, kan aangelegenheden voor behandeling doorverwijzen naar de Audit Commissie. De Audit Commissie adviseert de Raad dan wel het College van Gedelegeerde Commissarissen gevraagd, dan wel ongevraagd omtrent de onderwerpen uit het takenpakket van de Audit Commissie en bereidt de besluitvorming van de Raad daaromtrent voor. De Audit Commissie vergadert in de regel viermaal per jaar, zo ook in 2016.

De taak en werkwijze van de Audit Commissie zijn vastgelegd in een reglement dat in hoofdlijnen de in de Code vermelde best practice-bepalingen volgt. Zo behoren tot de taken van de Audit Commissie het uitoefenen van toezicht ten aanzien van de financiering van de vennootschap, de operationele uitgaven en kapitaalinvesteringen in relatie tot de geaccordeerde budgetten, de financiële informatieverschaffing, de werking van de interne risicobeheersings- en controlesystemen, de naleving van aanbevelingen en opvolging van opmerkingen van interne en externe accountants, de rol en het functioneren van de interne auditafdeling, de werking van de informatie- en communicatietechnologie en het onderhouden van de relatie met de externe accountant. Onderwerpen die bij het laatste onderwerp in het bijzonder aan de orde komen, zijn de onafhankelijkheid van de accountant, de bezoldiging en het eventueel verrichten van niet aan controle gerelateerde werkzaamheden.

De (systematiek van de) bezoldiging van de commissarissen is door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders (AVvA) goedgekeurd. In de jaarrekening wordt het totale bezoldigingsbedrag van de Raad vermeld.

Betreffende de bevoegdheden van de Aandeelhouders is statutair bepaald dat besluiten van Aandeelhouders slechts genomen kunnen worden met een meerderheid van drie vierde van de uitgebrachte stemmen. Voor een aantal besluiten, met name overdracht van aandelen, schorsing of ontslag van de statutair bestuurder, statutenwijziging en ontbinding van de vennootschap, is unanimiteit vereist.

Inzake informatieverschaffing aan de aandeelhouders en de mogelijke invloed op de koers van het aandeel, dient vermeld te worden dat het 'aandeel GasTerra' niet op de financiële markten wordt verhandeld.

Ten aanzien van de financiële verslaglegging houden de Raad van Commissarissen, het College van Gedelegeerde Commissarissen en de Audit Commissie meerdere malen per jaar (in de reguliere vergaderingen) toezicht op het volgen van de interne procedures die verband houden met het opstellen van de kwartaalrapportages en het opstellen en de publicatie van het jaarverslag en de jaarrekening.

De Algemene Vergadering van Aandeelhouders benoemt de externe accountant. De externe accountant wordt in de Audit Commissie standaard bevraagd over zijn verklaring omtrent de getrouwheid van de jaarrekening. Voorts wordt door de directie en de Raad van Commissarissen aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders over de onafhankelijkheid van de externe accountant gerapporteerd en wordt een voordracht tot benoeming van een externe accountant uitgebracht. Hiertoe beoordelen directie en Raad van Commissarissen periodiek, doch ten minste één maal in de vier jaar, het functioneren van de externe accountant. Vanaf het boekjaar 2015 is EY (Ernst & Young) GasTerra’s accountant.

De externe accountant heeft inzicht in het werkplan Internal Audits, dat in de Audit Commissie besproken wordt. Bevindingen aangaande de interne audit functie worden waar nodig opgenomen in de Management Letter van de externe accountant. De Management Letter wordt besproken tijdens een vergadering van de Raad van Commissarissen. De externe accountant rapporteert datgene wat hij met betrekking tot zijn controle van de jaarrekening en de daaraan gerelateerde controles onder de aandacht van de directie en de Raad van Commissarissen wil brengen. Daarmee wordt invulling gegeven aan de bepalingen behorende bij het principe in de Code betreffende de relatie en communicatie van de externe accountant met de organen van de vennootschap.

MVO en governance

MVO is bij GasTerra een integraal onderdeel van de strategie en daarmee verankerd in de dagelijkse bedrijfsvoering. GasTerra neemt de materialiteitsmatrix en de bijbehorende doelstellingen en activiteiten op in het Business Plan, dat wordt goedgekeurd door de Raad van Commissarissen, het hoogst verantwoordelijke bestuurslichaam. Het monitoren van de voortgang wordt in de reguliere rapportagecyclus meegenomen. De kwartaalrapportages worden besproken in het College van Gedelegeerde Commissarissen en in de Audit Commissie.

GasTerra heeft de grondbeginselen van maatschappelijk verantwoord ondernemen – People, Planet, Profit – vertaald naar drie eigen doelgebieden: Gas, Groen en Groningen. Daarbij staat Gas voor de bedrijfsresultaten, Groen voor de ambitie een verantwoorde energietransitie tot stand te brengen en Groningen voor de gemeenschap waar we deel van uitmaken. Stakeholders zijn een waardevolle bron van informatie over wat de samenleving van GasTerra verwacht. We hebben de volgende stakeholders geïdentificeerd: 

In 2016 heeft GasTerra een extern imago-onderzoek laten uitvoeren onder een selectie van de zakelijke stakeholders (o.a. kennisinstellingen, NGO’s, brancheorganisaties, klanten, bestuur en politiek) van GasTerra. Naast het imago zijn in dit onderzoek de relatie met GasTerra, de rol in de gasdiscussie en de maatschappelijke rol van GasTerra aan de orde gekomen. Uit het onderzoek is gebleken dat stakeholders in het algemeen een positief beeld hebben van GasTerra. De meeste stakeholders vinden dat GasTerra een actieve rol moet vervullen in de gasdiscussie, bijvoorbeeld door de kennis over gas te vergroten, maar ook de rol van gas in de overgang naar duurzame energie toe te lichten. De meningen zijn verdeeld over de maatschappelijke rol van GasTerra. Stakeholders die dit wel belangrijk vinden voor GasTerra zien een taak weggelegd voor GasTerra als sponsor, maar menen daarnaast dat de onderneming innovatieve projecten op het gebied van duurzame energie moet initiëren en/of financieren.

Naast het onderzoek onder de zakelijke stakeholders is in een separaat onderzoek onder de bevolking van de provincie Groningen gekeken naar de bekendheid en het imago van GasTerra, de sponsoractiviteiten en de verwachtingen en behoeften rond de maatschappelijke rol. Een vergelijkbaar onderzoek werd uitgevoerd in 2014. Ten opzichte van 2014 is gebleken dat de naams- en rolbekendheid vrijwel gelijk zijn gebleven. Sponsoring past bij een bedrijf als GasTerra, aldus deze stakeholders. Daarnaast wordt van de onderneming verwacht dat zij zich actief inzet op milieugebied. Ook is er behoefte aan aandacht voor veiligheid bij gaswinning.

Als aanvulling op deze twee onderzoeken is de jaarlijkse interne stakeholderdialoog uitgevoerd. Daarvoor zijn per stakeholdergroep zogenaamde ‘relatiemanagers’ aangewezen. Dit zijn medewerkers van GasTerra die één of meer stakeholders vertegenwoordigen. Zij monitoren de mening en voorkeuren van die stakeholders. We hebben gekozen voor deze interne methode, omdat medewerkers dagelijks in gesprek zijn met stakeholders en weten welke onderwerpen zij belangrijk vinden (zie ook de stakeholdertabel). Voorafgaand aan de dialoog vullen alle relatiemanagers een enquête in, waarbij zij de MVO-onderwerpen binnen de drie G’s prioriteren en de mogelijkheid hebben zelf onderwerpen aan te dragen. Deze kwantitatieve input dient als basis voor gesprekken, waarbij dieper wordt ingegaan op de belangrijkste kwesties. Deze kwantitatieve en kwalitatieve aanpak levert een aantal onderwerpen op die de stakeholders als materieel beschouwen voor GasTerra.

In 2017 starten met een project om de huidige methodiek te evalueren en waar nodig bij te stellen.

Stakeholdertabel

In onderstaande tabel zijn alle onderwerpen weergegeven die aan stakeholders zijn voorgelegd. Ieder onderwerp valt onder een of meerdere thema’s: Gas, Groen of Groningen.

Uit de resultaten van de dialoog blijkt dat de stakeholders de positie van gas net als voorgaande jaren als materieel beschouwen. De meeste stakeholders zien een belangrijke rol weggelegd voor GasTerra in het stimuleren van de positie van gas als transitiebrandstof. Gas wordt gezien als een transitiebrandstof die zowel op de korte als middellange termijn een belangrijke rol zal spelen. Een aantal stakeholders is echter ook van mening dat de negatieve gevolgen van de gaswinning in Groningen onvoldoende worden meegenomen bij de discussie rond de positie van aardgas in de Nederlandse energiemix. Zij geven echter ook aan geen directe rol voor GasTerra te zien om dit te verbeteren. Ook transparantie wordt door stakeholders als materieel beschouwd. Zij vinden het belangrijk dat GasTerra openheid betracht over zijn bedrijfsvoering, de aardgasbaten, ontwikkelingen in de gasmarkt en de gaswinning uit Groningen.

Daarnaast worden duurzame(re) producten, leveringszekerheid (korte termijn) en verantwoord ketenbeheer upstream benoemd als belangrijke onderwerpen voor GasTerra. Binnen ketenbeheer worden net als voorgaande jaren de mogelijk stijgende afhankelijkheid van Rusland door het teruglopen van de Groningenproductie genoemd. Daarnaast is er ook toenemende aandacht voor de methaanemissies die worden veroorzaakt door gaswinning.

In de voorgaande jaren werden ook veiligheid, gezondheid en milieu (Health, Safety & Environment, HSE) en energieprijsontwikkelingen als belangrijke onderwerpen genoemd. Voor HSE is nog steeds veel aandacht in verband met de aardbevingsproblematiek. De meeste stakeholders zien op dit gebied echter geen prominente rol voor GasTerra. Ook de energieprijsontwikkelingen zijn voor veel stakeholders nog steeds belangrijk, maar het besef is aanwezig dat GasTerra daarin geen rol speelt en kan spelen.

De directie van GasTerra bepaalt de materiële onderwerpen, mede op basis van de uitkomsten van de stakeholderdialoog. In een speciaal voor dit doel georganiseerde sessie worden de uitkomsten van deze dialoog besproken. Daarna rangschikt de directie alle onderwerpen naar mate van belangrijkheid. Dit resulteert in de materialiteitsmatrix. De materiële onderwerpen dienen vervolgens als basis voor GasTerra's bedrijfsdoelstellingen (zie ook de strategietabel).

De volgende onderwerpen zijn volgens de directie van GasTerra materieel:

• Positie van gas (1)
• Health & Safety (2)
• Transparantie (4)
• Duurzame(re) producten (7)
• Leveringszekerheid korte termijn (9)
• Toekomst van GasTerra (18)

Positie van gas (1)
De wereld staat voor de uitdaging om de huidige energiemix, gebaseerd op fossiele brandstoffen, te veranderen in een energiemix op basis van duurzame bronnen. GasTerra en zijn stakeholders vinden het belangrijk om de overgang van fossiele brandstoffen naar duurzame bronnen zo goed mogelijk te laten verlopen en zien hierbij een belangrijke rol voor gas weggelegd. Daarom is de positie van gas als materieel onderwerp aangewezen.

Om het belang van gas in de energietransitie te benadrukken nemen we diverse initiatieven. GasTerra’s aanpak op dit gebied staat beschreven in het onderdeel Groen.

Health & Safety (2)
De veiligheid rondom de gaswinning in Groningen is een belangrijk onderwerp voor zowel stakeholders als GasTerra. Stakeholders beseffen dat GasTerra deel uitmaakt van de keten.
Naast de veiligheid bij de winning van gas is de persoonlijke gezondheid en veiligheid van medewerkers en dienstverleners voor GasTerra prioriteit en daarmee net als in 2015 een materieel onderwerp.

Transparantie (4)
De directie vindt het net als stakeholders belangrijk om zo helder en open mogelijk te communiceren over GasTerra’s activiteiten en doelstellingen en met stakeholders in gesprek te blijven. GasTerra stelt daarom zijn jaarverslag ook in 2017 op in overeenstemming met GRI-richtlijnen en streeft ook de komende jaren naar een puntenaantal tussen de 150 en 170 punten op de Transparantiebenchmark.

Duurzame(re) producten (7)
Stakeholders hechten er waarde aan dat GasTerra actief bijdraagt aan de verduurzaming van de Nederlandse energievoorziening en menen dat GasTerra vooral de productie van duurzame gasproducten moet stimuleren. Daarbij kan GasTerra de kennis die binnen de onderneming aanwezig is delen. GasTerra vindt het belangrijk dat (groen) gas zijn logische rol in de energievoorziening van de toekomst vervult en heeft het onderwerp derhalve als materieel benoemd.

Leveringszekerheid korte termijn (9)
Uit de stakeholderdialoog bleek dat een aantal stakeholders het garanderen van de leveringszekerheid op de korte termijn als een belangrijke taak van GasTerra beschouwt. Vaak is men echter ook van mening dat de markt dit kan regelen. GasTerra ziet het als zijn verantwoordelijkheid dat klanten binnen de contractuele grenzen op ieder moment in het jaar voldoende aardgas tot hun beschikking hebben. GasTerra heeft als exclusieve verkoper van het Groningengas wel een rol in de leveringszekerheid.

Toekomst van GasTerra (18)
GasTerra bevindt zich in een reorganisatietraject als gevolg van de vermindering van het verkoopvolume en de omzetdaling in de afgelopen jaren. Voor de stakeholder ‘personeel’ is dit onderwerp uiteraard cruciaal, maar ook leveranciers en kennisinstellingen informeren naar de toekomst van GasTerra en de bijdrage die het bedrijf kan blijven leveren. Dit onderwerp is door de onzekere toekomst belangrijker geworden voor zowel GasTerra als een aantal stakeholders. 

Wanneer per materieel onderwerp de mate van belangrijkheid voor de stakeholders versus de mate van belangrijkheid voor GasTerra wordt uitgezet, leidt dit tot de volgende materialiteitsmatrix:

De materiële onderwerpen zijn vervolgens uitgewerkt in doelstellingen in het Business Plan 2017 en terug te vinden in onderstaande strategietabel.

Naast de stakeholderdialoog neemt GasTerra deel aan diverse (non-profit) samenwerkingsverbanden met als doel gas te promoten als onderdeel van een duurzame energievoorziening en het monitoren en bevorderen van geharmoniseerde marktprocessen.

Een gedegen risicobeleid is voor GasTerra noodzakelijk om zijn doelstellingen te realiseren. Risicomanagement op zowel strategisch, tactisch als operationeel niveau maakt onderdeel uit van het Management Control Systeem. Het Management Control Systeem van GasTerra is gebaseerd op het COSO ERM-raamwerk dat wereldwijd wordt toegepast.

De directie en het managementteam bepalen gezamenlijk de strategische en tactische risico’s en zijn verantwoordelijk voor de beheersing ervan. Hierover wordt ook gerapporteerd aan de Raad van Commissarissen en de Audit Commissie. Daarnaast is elke manager verantwoordelijk voor de beheersing van de operationele risico’s binnen de eigen afdeling.

GasTerra vindt het beheersen van risico’s belangrijk en risicomanagement is dan ook een integraal onderdeel van de dagelijkse besturing en de bedrijfsactiviteiten. Alle medewerkers, ongeacht hun niveau in de organisatie, zijn van tijd tot tijd betrokken bij onderdelen van het Management Control Systeem. Van hen wordt in elk geval verwacht dat zij zich houden aan de geldende beleidsvoorschriften, procedures, werkinstructies en richtlijnen.

In 2016 is een risico- en controlregister ingericht met daarin een centraal overzicht van alle risico’s, beheersmaatregelen en de resultaten van de beheersmaatregelen. Er zijn nieuwe procedures opgesteld, die op basis van de betrokken risico’s per bedrijfsproces meer inzicht geven in de effectiviteit en efficiëntie van het bedrijfsproces. In 2017 zal dit register worden aangevuld en geactualiseerd.

Risicobereidheid en risicocultuur

Risicobereidheid is de mate van risico die een onderneming wil accepteren. Hier zijn drie vormen te onderscheiden: risicomijdend, risiconeutraal en risiconemend.

GasTerra kent een beperkte mate van risicobereidheid en handelt daarom in de meeste situaties risicomijdend. Risico’s worden gemitigeerd door specifieke maatregelen. Bij alle risico’s wordt bepaald of het restrisico acceptabel is. GasTerra’s focus ligt de komende tijd op de effectiviteit, maar ook op de efficiëntie van de bestaande maatregelen. In 2016 zijn de bedrijfsprocessen opnieuw beschreven. De herinrichting van een aantal processen heeft geleid tot evenwichtiger maatregelen, die passen bij de hoogte van het risico.

Risico-identificatie en –beheersing

GasTerra identificeert de voornaamste risico’s en onzekerheden door middel van periodieke risicoanalyses. Strategische risico’s worden jaarlijks vastgesteld en tactische risico’s tweemaal per jaar. Voor risico’s op operationeel niveau wordt de frequentie bepaald op basis van het risicoprofiel van het betreffende bedrijfsproces. In elk geval wordt elk proces eenmaal per drie jaar aan een risicoanalyse onderworpen.

De beheersmaatregelen die hoge risico’s afdekken – de zogenoemde key controls – worden periodiek getoetst door de proceseigenaar via self-assessments. De resultaten worden gerapporteerd en de opvolging van hieruit voortvloeiende aanbevelingen gemonitord. Naast de self-assessments toetst een interne auditor periodiek - eveneens op basis van het risicoprofiel van het betreffende bedrijfsproces – de opzet en werking van de beheersmaatregelen.

Ten slotte kent GasTerra een procedure voor het rapporteren van incidenten om verbeteracties te bevorderen en van elkaar te leren.

Bedrijfsrisico’s

Met de risicoanalyse analyseert GasTerra bedrijfsrisico’s die het behalen van de doelstellingen op de terreinen volume, prijs, anticipatie en kosten kunnen belemmeren. GasTerra bepaalt van ieder risico hoe groot de kans is dat het risico optreedt en wat in voorkomende gevallen de impact is op GasTerra. Op basis hiervan concludeert de onderneming wat de belangrijkste risico’s zijn. Hieronder zijn de belangrijkste in 2016 geïdentificeerde risico’s en de getroffen maatregelen weergegeven.

1. Aanbod uit het Groningenveld

Omschrijving
Het door NAM aangeboden volume uit het Groningenveld begrenst het door GasTerra te verkopen volume. Voorschriften die aan NAM worden opgelegd, in productievolume en maatregelen die leiden tot vlakke productie of de inzet van de Loppersum-clusters, leiden automatisch tot beperking van het beschikbare volume en de flexibiliteit die GasTerra kan verkopen.

Toelichting
Sinds 2014 wordt de gasproductie uit het Groningenveld beperkt door ministeriële besluiten in verband met de veiligheid in het winningsgebied. Het eerste besluit in 2014 betrof een beperking tot 42,5 miljard kubieke meter en is sindsdien gevolgd door lagere plafonds en verdere beperkingen van de winning op bepaalde productielocaties van het Groningenveld.

Voor de komende vijf jaar (vanaf gasjaar 2016/2017) heeft de minister een maximum productieniveau ingesteld van 24 miljard kubieke meter per jaar aardgas uit het Groningenveld, met ruimte voor aanvullende productie van maximaal 6 miljard kubieke meter in een kouder dan gemiddeld jaar. Er zal jaarlijks een ijkmoment plaatsvinden, waarin de minister bekijkt of nieuwe kennis of feiten  aanleiding geven tot aanpassing van het instemmingsbesluit.

GasTerra heeft de afgelopen jaren de wijzigingen kunnen opvangen, bijvoorbeeld door voor de korte termijn op de beurzen gas in te kopen.

Maatregelen
Bij de verkoop van volume en flexibiliteit wordt geanticipeerd op mogelijke besluiten van de minister, zodat geen verplichtingen worden aangegaan die niet kunnen worden nagekomen. Daarvoor worden eigen middelen ingezet of gebruik gemaakt van de gasmarkt.

Trend
Het risico is ten opzichte van 2015 ongewijzigd gebleven, ook al is er in 2016 een meerjarig besluit genomen. De impact blijft hoog, aangezien het direct tot vermindering van het aanbod en dus tot onzekerheden in de te verkopen hoeveelheid leidt. GasTerra heeft niettemin aangetoond dat het adequaat kan reageren op genomen besluiten.

2. Aanbod kleine velden

Omschrijving
Ook de gaswinning uit kleine velden staat onder druk. De lage gasprijzen, moeizame vergunningstrajecten en een afnemend maatschappelijk en politiek draagvlak voor aardgas bemoeilijken de bestaande gasproductie en de realisatie en rentabiliteit van nieuwe projecten. Dit kan op termijn betekenen dat ook het aanbod uit de kleine velden sneller afneemt dan in de huidige prognose is voorzien.

Toelichting
Naast gas uit het Groningenveld koopt GasTerra gas in uit de Nederlandse kleine velden. GasTerra stimuleert de productie van dit gas door te garanderen dat kleineveldenproducenten hun gas altijd aan GasTerra kunnen verkopen tegen marktconforme voorwaarden. Hiermee geeft GasTerra invulling aan het kleineveldenbeleid van de overheid.

De hiervoor genoemde ontwikkelingen staan het in productie nemen van nieuwe velden echter in de weg. Door het ontbreken van nieuwe gaswinning kunnen de kosten per eenheid van bestaande productie niet omlaag worden gebracht. Door de zeer beperkte exploratieactiviteiten lijkt het erop dat deze situatie langere tijd zal blijven bestaan. Een dalend aanbod, ook te merken in de portfolio van GasTerra, is het gevolg.

Maatregelen
GasTerra biedt marktconforme voorwaarden aan producenten van kleine velden overeenkomstig de Gaswet en het eigen bedrijfsbeleid. Daarnaast informeert GasTerra belanghebbenden over de verwachte effecten van de huidige marktomstandigheden op het aanbod uit de kleine velden.

Trend
Dit risico is in 2016 voor het eerst aangemerkt als een belangrijk bedrijfsrisico met een hoge impact. Zolang de prijzen laag blijven, zal het aanbod sterk blijven afnemen. GasTerra verwacht binnen zijn portfolio en op de markt voldoende middelen beschikbaar te hebben om aan zijn verplichtingen te voldoen.

3. Imago aardgas

Omschrijving
De positie van gas in de energiemix van de toekomst en het imago van deze energiebron staan onder druk. De samenleving zoekt naar oplossingen om de ambitieuze doelstellingen rond CO₂-emissies te realiseren. De positie van gas wordt daarbij geschaad door de aardbevingen in Groningen, de zorgen over afhankelijkheid van Russisch gas, discussies over schaliegas en methaanemissies. De positieve kenmerken, zoals comfort, schoonste fossiele brandstof, flexibiliteit en veelzijdigheid dreigen op de achtergrond te raken in deze discussies.

Toelichting
Gas speelt al decennialang een essentiële rol in de energievoorziening. In een periode van structurele en ingrijpende veranderingen, waarin gashandel en gastransport van elkaar werden gescheiden en de markt werd geliberaliseerd, bleef gas een hoofdrol spelen. De vanzelfsprekendheid is er echter vanaf. De samenleving wil de hoeveelheid broeikasgasemissies terugbrengen om de mate van klimaatverandering te helpen beperken. Overheden hebben daarvoor ambitieuze doelstellingen geformuleerd. Om de doelstellingen te verwezenlijken zijn of worden plannen gemaakt. De aanwezigheid van fossiele brandstoffen wordt daarin vaak als een hindernis gezien, die slechts vertragend werkt op weg naar een volledig duurzame energievoorziening. Het concept van een verantwoorde, geleidelijke overgang naar duurzaamheid, waarbij in de transitieperiode vooral het terugdringen van emissies centraal staat, dreigt als gevolg van deze opstelling op de achtergrond te raken.

Ook hebben de aardbevingen in Groningen bij velen het gevoel versterkt dat gas in het gunstigste geval een noodzakelijk kwaad is en hebben de spanningen tussen Rusland en Oekraïne de toch al bestaande twijfels over de voorzieningszekerheid van gas in Europa vergroot. Daarnaast hebben de discussies rond schaliegas en methaanemissies veroorzaakt door fossiele brandstoffen ervoor gezorgd dat het imago van gas steeds verder onder druk komt te staan.

Deze ontwikkeling tast de positie van aardgas aan en vormt aldus een belangrijke zorg voor de gassector.

Maatregelen
GasTerra stelt zich ten doel het begrip van het energievraagstuk en de betekenis van gas te vergroten. Onder de vlag van de Nederlandse gasassociatie KVGN werkt GasTerra samen met andere bedrijven die actief zijn in de gassector aan een nieuwe, heldere, positieve visie op de functie van gas in de energietransitie. Gas kan namelijk een essentiële, zij het aangepaste rol blijven spelen, steeds vaker in slim samenspel met andere energievormen. Anders gezegd: de inzet van gas wordt steeds meer maatwerk (‘Gas-op-Maat’). Daarbij steunt de gassector de overheid in haar streven om bij de overgang naar een klimaatneutrale energievoorziening vooral te sturen op het verminderen van de CO₂-emissies. De uitstoot van broeikasgassen leidt immers tot klimaatverandering en daarom is het zaak dat de samenleving zich primair op emissiereductie concentreert. De beste manier om dat te bereiken is prioriteiten stellen bij de inzet van energiebronnen en –dragers. Energiebesparing staat hierbij voorop. De tweede prioriteit is waar mogelijk en zinvol de inzet van hernieuwbare energie, inclusief hernieuwbaar (groen) gas. Ten slotte volgen de fossiele brandstoffen met aardgas als eerste keus, omdat het van de drie – aardgas, olie en kolen – bij verbranding de minste CO₂-emissies produceert.

Het Ministerie van Economische Zaken presenteerde in het najaar van 2016 een energieagenda met beleidskeuzes voor de periode tussen nu en 2050. Voorafgaand vond een landelijke energiedialoog plaats, waaraan de gassector actief deelnam onder andere met een serie KVGN-dialoogtafels. Ook wordt met de SER gesproken over de rol van gas als onlosmakelijk deel van het traject naar een duurzame energievoorziening. Speciaal voor dit doel is een gasparagraaf geschreven die in het Energieakkoord kan worden geïntegreerd. Op deze manier wil de gassector aan de samenleving duidelijk maken dat zij actief mee wil werken aan de verduurzaming van de energievoorziening.

Trend
Het risico dat GasTerra nadeel ondervindt van de imagoverslechtering van gas is ten opzichte van 2015 verder toegenomen en heeft op termijn mogelijk een hoge impact.

4. Groen Gas

Omschrijving
Groen gas zal in de komende jaren een belangrijke rol kunnen spelen in de verduurzaming van de energievoorziening. Daarvoor moet de positie van groen gas snel verbeteren en moet voldoende productiecapaciteit worden ontwikkeld. Zo niet, dan zal het besef dat gas onlosmakelijk verbonden is met de verduurzaming van de energievoorziening verder onder druk komen te staan.

Toelichting
In 2020 moeten alle Europese lidstaten een deel van hun energievoorziening duurzaam opwekken. Voor Nederland is dit percentage vastgesteld op 14 procent. De nadruk ligt daarbij op duurzame elektriciteit, maar voor groen gas en aardgas blijft naar de overtuiging van de sector ook een belangrijke rol weggelegd. GasTerra hecht er belang aan deze ontwikkeling te stimuleren en beleidsmakers hierover te informeren.

De huidige groengasproductie is ongeveer 100 miljoen kubieke meter per jaar, terwijl uit Nederlandse bronnen (GFT, mest, enzovoort) enkele miljarden m³ per jaar zou kunnen worden geproduceerd. Dit vereist dat biomassastromen maximaal worden ingezet en de logistiek wordt aangepast. Biomassastromen met een groot potentieel zijn mest en zeewier. Daarnaast kan houtsoortige biomassa worden benut bij grootschalige inzet van vergassingstechnologie.

Momenteel is de energie opgewekt door de inzet van groen gas vergelijkbaar met de hoeveelheid elektriciteit geproduceerd door zonnepanelen. Volgens ramingen lijkt voldoende groen gas beschikbaar om, bij toepassing van hybride warmtepompen, de warmtevraag van de bebouwde omgeving kosteneffectief te verduurzamen. Het huidige aanbod aan groen gas is nog niet voldoende om de warmtevraag van de industrie volledig te kunnen verduurzamen, maar biedt wel mogelijkheden om een stap in de goede richting te zetten. Kortom, groen gas is een kansrijk onderdeel van een duurzame en betaalbare energievoorziening.

Maatregelen
GasTerra geeft prioriteit aan groen gas door zich te richten op vergroting van het aanbod.

Daarnaast zal GasTerra inventariseren waarop het zelf kan bijdragen aan groengasprojecten. De onderneming ondersteunt nu bijvoorbeeld een project waarin wordt onderzocht of er meer groen gas geproduceerd kan worden door rioolslib onder hoge druk te vergisten en hier waterstof aan toe te voegen.

Trend                             
In 2016 is het achterblijven van de groengasproductie voor het eerst aangemerkt als een aandachtspunt. GasTerra streeft ernaar om in de komende jaren bij te dragen aan de verdere ontwikkeling.

5. Kredietwaardigheid

Omschrijving
De verslechterde financiële positie van een aantal grote klanten leidt tot een verhoogd kredietrisico voor GasTerra.

Toelichting
Het kredietrisico is het verlies dat zou ontstaan indien klanten in gebreke blijven en hun contractuele verplichtingen niet nakomen. Het kredietrisico van een aantal grote klanten is dit jaar toegenomen.

Maatregelen
GasTerra heeft richtlijnen opgesteld waaraan klanten, waarmee in de meeste gevallen langdurige relaties zijn opgebouwd, moeten voldoen. Deze richtlijnen beperken het risico verbonden aan mogelijke kredietconcentraties en marktrisico’s. De richtlijnen zijn verwerkt in de contracten van GasTerra. De kredietwaardigheid van elke partij wordt permanent gemonitord. Als klanten of tegenpartijen niet aan deze richtlijnen voldoen, worden nadere zekerheden gevraagd zoals bankgaranties en/of worden geen nieuwe contracten met hen afgesloten.

Trend
Ten opzichte van 2015 is het risico ongewijzigd. Hoewel de kredietwaardigheid van een aantal grote klanten is afgenomen, zijn er met een aantal klanten aanvullende afspraken gemaakt en waren er in 2016 geen klanten die op basis van hun financiële positie niet aan hun betalingsverplichting konden voldoen. GasTerra heeft voldoende middelen om dit risico te mitigeren.

GasTerra hecht er veel waarde aan dat de kwaliteit en integriteit van het handelen van de medewerkers is geborgd. Om die reden is onder meer een gedragscode met normen en waarden opgesteld. Nieuwe medewerkers van GasTerra conformeren zich formeel aan de gedragscode aan het begin van hun dienstverband. Ook wordt de gedragscode regelmatig binnen de organisatie onder de aandacht gebracht, bijvoorbeeld via het intranet en het jaarlijkse complianceprogramma. Er is een Compliance Officer aangesteld die verantwoordelijk is voor de uitvoering van dit programma. Doel hiervan is het bewust maken van de medewerkers van de plicht tot naleving van wettelijke eisen en andere regulering die op GasTerra van toepassing zijn. Alle medewerkers zijn verplicht dit programma te volgen. In 2016 heeft 98 procent van de medewerkers het jaarlijkse complianceprogramma gevolgd.

Een interne auditor licht op gezette tijden de afdelingen door om na te gaan of ze zich aan alle procedures houden. De resultaten van de audits worden met de directie en de accountant doorgesproken, alsmede met de Audit Commissie. In 2016 zijn er geen meldingen geweest van medewerkers die zich niet aan de gedragscode en aanvullende procedures hebben gehouden. Tevens beoordelen we voortdurend of de gedragsregels en -procedures aangepast of aangevuld moeten worden.

Informatiebeveiliging is van het grootste belang voor het functioneren van een handelsonderneming zoals GasTerra. Door de toenemende dreigingen en de professionalisering van de cybercriminaliteit blijft continue aandacht voor informatiebeveiliging noodzakelijk. Het afgelopen jaar is de kwaliteit van de processen die te maken hebben met het management van de informatiebeveiliging verbeterd. De best practises van de ISO27001 norm dienden daarbij als uitgangspunt.

De bewustwording op dit gebied staat hoog op de agenda. Het afgelopen jaar werd opnieuw een “awarenessactie” voor het personeel georganiseerd. Daarbij werden pogingen ondernomen om bij GasTerra-informatie te komen. De conclusie luidt dat het personeel zich bewust is van de risico’s en daarnaar handelt, maar dat regelmatige aandacht hiervoor belangrijk blijft.

Regulering

GasTerra wordt geconfronteerd met steeds meer regulering op nationaal en Europees niveau, met name op het gebied van energie en financiën. We merken dat de voor GasTerra relevante regelgeving steeds meer versnippert wat leidt tot inefficiënties in de bedrijfsvoering.

We beheersen het hierboven geschetste risico op twee manieren:

1) Het nauwkeurig volgen van de reguleringsontwikkelingen op Europees en nationaal niveau. Waar mogelijk en zinvol proberen we beleidsvoornemens te beïnvloeden. In het geval van nieuwe regulering zorgt de onderneming dat zij tijdig aan deze verplichtingen kan voldoen.

2) In gesprekken met regeringen en EU-leiders wordt de nadruk gelegd op de noodzaak van een eenduidig Europees energiebeleid om te bevorderen dat de regelgeving efficiënt is en er geen dubbel werk wordt verricht.

Voor de energiesector heeft de Europese Commissie in 2011 Regulation in Energy Markets Integrity and Transparency (REMIT) ingevoerd. In deze sectorspecifieke verordening is een verbod op handel met voorkennis en marktmanipulatie opgenomen. Daarnaast is een Europese verordening waar dezelfde verboden opgenomen zijn, maar dan vooral met betrekking tot financiële instrumenten (Market Abuse Regulation/MAR), ook van toepassing op een gedeelte van de activiteiten van GasTerra. GasTerra heeft verschillende maatregelen genomen om marktmisbruik in de zin van REMIT en MAR te voorkomen. In het kader van REMIT moeten marktpartijen ook aan uitgebreide rapportageverplichtingen voldoen, waarvoor GasTerra de nodige procedures heeft geïmplementeerd.

Eveneens relevante Europese regulering is de Markets in Financial Instruments Directive (MiFID). MiFID bestaat sinds 2004 (MiFID I) en is in 2014 herzien (MiFID II). De relevante secundaire regelgeving is aan het eind van 2016 vastgesteld. Het nieuwe regime zal van toepassing worden per 3 januari 2018. Onder MiFID I geldt een algehele vrijstelling voor energiebedrijven, die niet bestaat onder MiFID II. Het gevolg hiervan is dat bepaalde verplichtingen, zoals rapportage- en archiveringsverplichtingen, van toepassing zullen zijn voor energiebedrijven die in financiële instrumenten handelen. Aanvullende verplichtingen, met name gedragsregels en kapitaalvereisten, worden van toepassing indien energiebedrijven onder MiFID II een vergunning moeten hebben. Een verplichte MiFID II-vergunning voor energiebedrijven kan tot gevolg hebben dat de liquiditeit van gashandelsplaatsen negatief wordt beïnvloed, wat GasTerra’s handelsmogelijkheden beperkt. GasTerra hoopt gebruik te kunnen maken van de zogenaamde nevenactiviteitvrijstelling, waarover in de loop van 2017 duidelijkheid zal ontstaan.
 

Transportregulering

Met ingang van 1 november 2015 is in Europa de netwerkcode Capacity Allocation Mechanisms (CAM) ingevoerd. CAM bevordert dat op grenspunten zoveel mogelijk gebundelde capaciteit verhandeld wordt via het Prisma Platform. Slechts wanneer ongelijke capaciteit aan beide zijden van de grens wordt aangeboden, kunnen Transition System Operators (TSO’s) ongebundelde capaciteit aanbieden. Deze bundelingsverplichting maakt het moeilijker om ongebundelde capaciteit te verwerven die nodig is om de eigen, in het verleden geboekte capaciteit te kunnen matchen. Er ontstaan met name problemen als TSO’s aan beide kanten van een grenspunt met ongelijke technische omstandigheden werken. GasTerra heeft dit issue onder de aandacht gebracht van de betrokken autoriteiten. Inmiddels is de CAM-code aangepast, hetgeen bijdraagt aan de oplossing van dit probleem. Per 1 januari 2018 implementeert Gasunie Transport Services B.V. (GTS) de nieuwe code.

De netwerkcode voor tarieven (TAR NC) is inmiddels voltooid. In deze code is geregeld hoe en wanneer de tarieven voor gastransport vastgesteld moeten worden, alsmede de voorschriften voor transparantie en consultatie waaraan de TSO’s en regulators moeten voldoen. De code zal gefaseerd worden ingevoerd vanaf 2017.

De ACM bereidt een methodebesluit voor betreffende de tariefstelling van het GTS-netwerk voor de periode 2017 – 2021. Dit besluit wordt naar verwachting in de eerste helft van 2017 genomen. Op basis van het methodebesluit zal GTS een tariefvoorstel doen voor 2017 dat vervolgens goedgekeurd moet worden door de Autoriteit Consument en Markt (ACM). Tot het tariefbesluit voor 2017 is vastgesteld, gelden de tarieven van 2016.